Αφού ολοκληρωθεί η διερεύνηση των πιθανών παραγόντων υπογονιμότητας του ζεύγους , ενημερώνουμε για τις πιθανές επιλογές και συναποφασίζουμε τα επόμενα βήματα, που μπορεί να είναι παρακολούθηση ωοθυλακιορρηξίας και επαφή, σπερματέγχυση ή εξωσωματική γονιμοποίηση.
Η αντιμετώπιση της υπογονιμότητος στις μέρες μας αναφέρεται σε πληθώρα κλινικο-εργαστηριακών εξετάσεων και τεχνικών, που αναφέρονται είτε σε επίπεδο ιδιωτικού ιατρείου (παρακολούθηση ωοθυλακιορρηξίας, σπερματέγχυση) είτε σε επίπεδο εξειδικευμένων κέντρων αναπαραγωγής με χρήση των πλέον σύγχρονων τεχνικών, όπως IVF, ICSI. Με τις μεθόδους αυτές αντιμετωπίζονται σε μεγάλο βαθμό τα προβλήματα της ανωοθυλακιορρηξίας, τα προβλήματα του σπέρματος, των ανατομικών ανωμαλιών του γεννητικού συστήματος του άνδρα και της γυναίκας, της ενδομητρίωσης καθώς και οι περιπτώσεις ιδιοπαθούς- ανεξήγητης υπογονιμότητος.
Τεχνική ICSI
Εξωσωματική γονιμοποίηση
Ως εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) ονομάζεται ένα σύνολο τεχνικών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, που εφαρμόζονται στο εργαστήριο, με σκοπό την επίτευξη κυήσεως σε υπογόνιμα ζευγάρια.
Τα ποσοστά επιτυχίας κυμαίνονται από 35-50%. Παρά όμως τις θεαματικές εξελίξεις στο χώρο κατά τις τελευταίες δεκαετίες, δεν έγινε κατορθωτό το να διαλευκανθούν καθοριστικά τα μυστικά της ανθρώπινης αναπαραγωγής. Με την χρήση διαφόρων τεχνικών προσπαθούμε να ξεπεράσουμε τόσο προβλήματα του σπέρματος, όσο και πληθώρα ανασταλτικών παραγόντων από τη μεριά της γυναίκας, όπως ανωοθυλακιορρηξία, ενδομητρίωση, αποφραγμένες σάλπιγγες κ.α
Ο βασικός μας σκοπός συνίσταται στην αδρανοποίηση του ορμονικού συστήματος της γυναίκας και η διέγερση των ωοθηκών της με την χρήση φαρμάκων, εφαρμόζοντας διάφορα πρωτόκολλα. Τα πλέον συχνά εφαρμόσιμα πρωτόκολλα είναι τα εξής:
Το μακρύ πρωτόκολλο με αγωνιστή
Στο πρωτόκολλο αυτό η καταστολή των ωοθηκικών ορμονών αρχίζει την 21η ημέρα ή την 2η ημέρα του κύκλου και διαρκεί 10-15 ημέρες. Εφόσον επιτευχθεί ικανοποιητική καταστολή, χορηγούνται ορμόνες για να διεγερθούν οι ωοθήκες, με αποτέλεσμα την παραγωγή αρκετών ωοθυλακίων. Όταν τα ωοθυλάκια αυτά φθάσουν σε μέγεθος >18 mm, χορηγούμε ένεση χοριακής γοναδοτροπίνης για την τελική ωρίμανσή τους και σε 32-36 ώρες διενεργούμε την ωοληψία. Καθ’ όλη αυτή την διάρκεια της διαδικασίας πραγματοποιούνται επανειλημμένες μετρήσεις ορμονών και έλεγχος της ανάπτυξης των ωοθυλακίων υπερηχογραφικά.
Απευθύνεται συνήθως σε νεότερες γυναίκες, σε γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και σ’αυτές, που παρουσιάζουν καλή ανταπόκριση στη διέγερση (good responders)
Το βραχύ πρωτόκολλο με ανταγωνιστή
Εφαρμόζεται σε γυναίκες μεγάλης σχετικά ηλικίας ή σ’ αυτές με πτωχή ανταπόκριση (poor responders). Εδώ η καταστολή και η διέγερση γίνονται ταυτόχρονα, για να μην κατασταλούν βαθειά οι ωοθήκες. Το πρωτόκολλο ξεκινά την 2η ημέρα του κύκλου με τη χορήγηση της καταστολής και από την 3η ημέρα συγχορηγείται το φάρμακο της διέγερσης. Η συνέχεια ακολουθεί τα βήματα του μακρού. Συνολικά διαρκεί περίπου 10 ημέρες.
Το πρωτόκολλο ELONVA
Το πρωτόκολλο αυτό είναι σχετικά καινούργιο και έχει σα στόχο να ελαττωθεί ο αριθμός των ενέσεων. Ετσι, την 2η ημέρα του κύκλου η γυναίκα κάνει μόνο 1 ένεση και από την 5η-6η ημέρα αρχίζει να υποβάλλεται καθημερινά σε 1 ένεση ανταγωνιστή, μέχρι τα ωοθυλάκια να φθάσουν στο επιθυμητό μέγεθος, οπότε υποβάλλεται σε ωοληψία.
Το πρωτόκολλο των ανταγωνιστών
Κατά το πρωτόκολλο αυτό, η διέγερση των ωοθηκών αρχίζει την 2η ημέρα του κύκλου με ανασυνδυασμένη -FSH και από την 5η-7η ημέρα συγχορηγείται καθημερινά ανταγωνιστής, με σκοπό τον έλεγχο της πρόωρης αύξησης της LH. Στη συνέχεια ακολουθείται η συνήθης διαδικασία.
Φυσικός κύκλος
Εφαρμόζεται σε γυναίκες μεγάλης ηλικίας, στις οποίες η διέγερση δεν αποδίδει ή σε εκείνες, πού είτε δεν επιθυμούν να πάρουν ορμόνες για διέγερση, είτε δεν τους επιτρέπεται από το ιατρικό τους ιστορικό. Παρακολουθείται υπερηχογραφικά η ανάπτυξη του ωοθυλακίου και γίνεται ωοληψία στην κατάλληλη στιγμή.
Ωοληψία
Είναι μια μικροεπέμβαση, κατά την οποία με την χρήση ελαφράς μέθης και με την καθοδήγηση διακολπικού υπερήχου ο εξειδικευμένος γυναικολόγος αναπαραγωγής αναρροφά με βελόνη τα ωάρια από τα ωοθυλάκια των ωοθηκών.
Γονιμοποίηση και καλλιέργεια εμβρύων
Τα ωάρια αυτά τα παραλαμβάνει ο ειδικός εμβρυολόγος, ο οποίος θα τα αξιολογήσει και θα εφαρμόσει την κατάλληλη τεχνική με τη χρήση του σπέρματος του συζύγου/συντρόφου (IVF, ICSI),ώστε να δημιουργηθούν τα έμβρυα, γεγονός, που διαπιστώνεται σε 24 ώρες και στη συνέχεια ελέγχονται ως προς την κυτταρική τους διαίρεση.
Εμβρυομεταφορά
Σε 2 έως 5 ημέρες (βλαστοκύστη) 2 έως 3 έμβρυα μεταφέρονται στην κοιλότητα της μήτρας υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση με τη χρήση ειδικού λεπτού εύκαμπτου καθετήρα. Η ως άνω διαδικασία είναι ανώδυνη και δεν απαιτεί αναισθησία.
Μετά την εμβρυομεταφορά, η γυναίκα υποστηρίζεται με φυσική προγεστερόνη, αντιπηκτική αγωγή(ηπαρίνη χαμηλού μοριακού βάρους ή σαλοσπίρη)και ανάλογα με τις εξατομικευμένες ανάγκες οιστρογόνα ή και κορτιζόνη.
Σημειωτέον ότι κάθε γυναίκα, που βρίσκεται σε φυσική ή υποβοηθούμενη διαδικασία συλλήψεως θα πρέπει να λαμβάνει 400μg φυλλικού οξέως, ω3, ω6, ιώδιο, vit-D και vit του συμπλέγματος Β.
Σε 2 εβδομάδες η γυναίκα υποβάλλεται σε test κυήσεως με μέτρηση χοριακής γοναδοτροπίνης στο αίμα της.
Σπερματέγχυση
Η σπερματέγχυση αποτελεί μια απλή πρώτης γραμμής τεχνική, που μπορεί να εφαρμοσθεί είτε σε φυσικό κύκλο είτε μετά από διέγερση των ωοθηκών κυρίως με κιτρική κλομιφαίνη ή και γοναδοτροπίνες και πρόκληση της ωοθυλακιορρηξία με χοριακή γοναδοτροπίνη.
Η λήψη κιτρικής κλομιφαίνης ξεκινά την 2η ημέρα του κύκλου για 5 ημέρες και ακολουθεί παρακολούθηση της ανάπτηξης των ωοθυλακίων με υπερηχογραφήματα, μέχρι αυτά να φθάσουν τα 18-20 χιλ.
Τότε εφαρμόζουμε ενέσιμα την χοριακή γοναδοτροπίνη και σε 36 ώρες εισάγουμε με λεπτό καθετήρα σιλικόνης το επεξεργασμένο σπέρμα ψηλά στον πυθμένα της μήτρας χωρίς αναισθησία.
Σε 15 ημέρες η γυναίκα κάνει test κυήσεως με έλεγχο της χοριακής γοναδοτροπίνης στο αίμα.
Κατάψυξη ωαρίων
Μέχρι πρόσφατα, η κατάψυξη ωαρίων και ωοθηκικού ιστού απασχολούσε κυρίως τις νέες γυναίκες με καρκίνο, που ενδεχομένως δεν θα μπορούν να αποκτήσουν παιδιά μετά το τέλος της θεραπείας.
Όσο αυξάνεται η ηλικία της γυναίκας, ειδικά μετά τα 35 έτη, τόσο ελαττώνεται η ποιότητα των ωαρίων της, οπότε αυξάνεται η δυσκολία να μείνει έγκυος χωρίς τη βοήθεια των ειδικών. Η κατάψυξη ωαρίων προσφέρει πλέον μια διέξοδο στο πρόβλημα αυτό. Αν και είναι σχετικά καινούρια μέθοδος, θεωρείται απόλυτα ασφαλής με βάση τις μελέτες που γίνονται σε παγκόσμιο επίπεδο. Όπως και σε μια κλασική προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης, τα βήματα της θεραπείας είναι αρκετά απλά. Η γυναίκα κάνει ενέσεις με μικρή βελόνα κάτω από το δέρμα, για να ωριμάσουν τα ωάρια στην ωοθήκη. Στο διάστημα αυτό, η γυναίκα παρακολουθείται με υπερηχογραφήματα και λήψεις αίματος για έλεγχο των ορμονών. Όταν ωριμάσουν τα ωάρια, αφαιρούνται από την ωοθήκη με ελαφρά νάρκωση. Η διαδικασία της ωοληψίας γίνεται από τον κόλπο, διαρκεί λίγα λεπτά και δεν απαιτεί μεγαλύτερη χειρουργική επέμβαση. Έτσι, η γυναίκα φεύγει από τη Μονάδα Εξωσωματικής λίγες ώρες αργότερα και μπορεί να επιστρέψει στις επαγγελματικές της ασχολίες.
Τα ωάρια που αφαιρούνται καταψύχονται στο εργαστήριο με τη μέθοδο της υαλοποίησης, όπου και μπορούν να παραμείνουν για πολλά χρόνια χωρίς να επηρεάζεται η ποιότητά τους. Όταν η γυναίκα επιθυμεί να κάνει παιδιά, τα ωάρια αποψύχονται και προετοιμάζονται για να γονιμοποιηθούν στο εργαστήριο μαζί με το σπέρμα του άνδρα. Τα έμβρυα που προκύπτουν τοποθετούνται στη μήτρα χωρίς νάρκωση με ένα μικρό καθετήρα δύο με πέντε μέρες αργότερα.
Η εξέλιξη της τεχνολογίας στο χώρο της Εξωσωματικής Γονιμοποίησης οδηγεί σε ποσοστά επιβίωσης των ωαρίων πάνω από 90% μετά από απόψυξη. Επομένως, σήμερα μιλάμε για ποσοστά εγκυμοσύνης πάνω από 50% μετά από γονιμοποίηση αποψυγμένων ωαρίων. Επιπλέον, οι ορμόνες που χρησιμοποιούνται σήμερα θεωρούνται εξαιρετικά ασφαλείς, καθώς όλες οι μέχρι τώρα μελέτες δείχνουν ότι ο φόβος των γυναικών που κάνουν θεραπεία γονιμότητας ότι θα εμφανίσουν καρκίνο στο μέλλον δεν είναι δικαιολογημένος. Σε περίπτωση που υπάρχει οικογενειακό ιστορικό ή αν η γυναίκα θέλει να νιώθει απόλυτα σίγουρη, η ψηλάφηση μαστών από τον ειδικό μαζί με υπερηχογράφημα μαστών και ενδεχομένως μαστογραφία εξασφαλίζει ότι δεν θα υπάρξει οποιοδήποτε πρόβλημα με τον μαστό λόγω της θεραπείας.
Η μετάθεση της απόκτησης παιδιών στο μέλλον αποτελεί μια κοινωνική πραγματικότητα. Η επιστήμη ανταποκρίνεται στις προκλήσεις, καλύπτοντας τις ανάγκες των νέων γυναικών, που επιδιώκουν την επαγγελματική τους εξέλιξη χωρίς να θυσιάσουν το όνειρο της μητρότητας. Μέχρι πρόσφατα, αυτό δεν ήταν εφικτό. Πλέον, οι εξελίξεις στον χώρο της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής επιτρέπουν στους ειδικούς να παρέχουν αξιόπιστες λύσεις, ώστε η ολοκλήρωση του οικογενειακού προγραμματισμού να είναι δυνατή ακόμη και σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Η διατήρηση της γονιμότητας μέσω της κατάψυξης ωαρίων αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις στην Εξωσωματική Γονιμοποίηση, επιτρέποντας σε χιλιάδες γυναίκες σε όλο τον κόσμο να γίνουν μητέρες όταν αυτές το επιθυμούν.